آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح گفت‌وگو با علی‌رضا كلاهی، رییس كمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران در كافه‌خبر خبرگزاری خبرآنلاین است.
معاون تجارت و خدمات وزیر صمت چندی پیش اعلام كرد كه برخی آمارها كه از زیان كسب‌وكارها با قطعی اینترنت اعلام شده، غیرواقعی است و گفته بود فقط ۳ درصد از فروش كسب‌وكارها از طریق اینستاگرام است و ۹۷ درصد از راه‌های دیگر و پلتفرم‌های داخلی انجام می‌شود. ، اما مركز تجارت الكترونیك در تیر ۱۴۰۰ اعلام كرده بود كه ۸۴ درصد كسب‌وكارها از اینستاگرام برای تبلیغات و فروش استفاده می‌كنند و پس از آن، واتساپ و تلگرام بیشترین محبوبیت را دارد. نگاه شما درباره این آمار چیست؟
اصلا كل بازار خرده‌فروشی ایران چقدر است؟ اصلا عدد دارند كه این آمار ۳ درصد را می‌گویند؟ البته در حوزه تجارت خرد و غیررسمی آنلاین واقعا به عدد متقن و دقیق رسیدن خیلی سخت است. حتی در حوزه صنایع ایران نیز در مورد تعداد واحدهای فعال، عدد مشخصی نمی‌توان داشت و عددی كه داده می‌شود، فقط یك حدس است؛ حالا چه برسد به فضای بسیار شلوغ و متنوع آنلاین.
گزارشی وجود دارد كه می‌گوید كه ۴۴ میلیون كاربر فعال اینستاگرامی وجود دارد. به نظر من این عدد درستی است. تخمین‌شان، ۴۱۵ هزار فروشگاه است كه میانگین تعداد فالورشان ۱۴۰۰ نفر است. از این تعداد، ۲۷ درصد در حوزه پوشاك، ۱۸ درصد خوردنی و آشامیدنی، ۱۰ درصد آرایشی و بهداشت و سلامت، ۹ درصد زیورآلات، ۸ درصد كیف و كفش، ۶ درصد خانه و آشپزخانه، ۲ درصد كالای دیجیتال و ۲۰ درصد هم سایر.
ببینید، خود من از خیلی از این فروشگاه‌های اینستاگرامی استفاده می‌كنم. مثلا من از یك نفر در بوشهر ماهی می‌خرم. حالا باید از این فرد پرسید كه مغازه‌ات در بوشهر چقدر فروش دارد و از طریق اینستاگرام از شهرهای مختلف چقدر سفارش داری. این‌كه می‌گویند اینترنت، جهان را تبدیل به دهكده كرده است، بی‌راه نیست. در كشور ما هم این اتفاق افتاده است. این، شرایطی است كه فضای مجازی فراهم كرده است.
این‌كه اینستاگرام از این جهت كه یك فضای راحت و دم دست برای معرفی محصول فراهم می‌كرد، یك واقعیت است. رشد و اهمیت اینستاگرام برای مثال برای شركت متا، از پلتفرم فیس‌بوك بیشتر است. ما باید ببینیم معاون وزیر صنعت این عدد ۳ درصد را از كجا آورده است.
همان‌طور كه گفتم، گزارشی وجود دارد كه نشان می‌دهد در حال حاضر ۳۱۰ تا ۴۷۰ هزار سفارش در روز در اینستاگرام وجود دارد كه ارزش هر سفارش بین ۱۶۰ تا ۱۸۵ هزار تومان است. این می‌شود بین ۱۸ تا ۳۲ هزار میلیارد تومان در سال كه رقم قابل توجهی است. این واقعا یك درآمد دموكراتیك است. از سوی دیگر، یك میلیون نفر اشتغالزایی مستقیم برآورد شده است.
می‌توان گفت اشتغالزایی كه این پلتفرم‌ها داشتند، یك نوع حمایت و كمك اشتغالزایی به دولت بود، اما امروز به دلیل فیلترینگ و قطعی اینترنت، با ریزش سنگین اشتغال مواجه هستیم.
به نظر من گزارش تكراسا دقت و قابلیت استناد بالایی دارد. تكراسا از ۳۱۰ تا ۴۷۰ هزار سفارش در روز با ارزش بین ۱۶۰ تا ۱۸۵ هزار تومان گزارش داده است. حالا اگر من به طور میانگین محاسبه كنم و ۴۰۰ هزار سفارش در روز را در ۱۷۰ هزار تومان ضرب كنم، به ۶۸ میلیارد تومان در روز می‌رسم. اگر این عدد را سالانه در نظر بگیریم، به ۲۵ هزار میلیارد تومان می‌رسیم. حالا این‌كه اساسا تعطیلی فضای مجازی چه آسیب‌های جانبی دیگری دارد، خود مساله‌ای است.
این گزارشی كه شما می‌دهید، برای فروش محصول است. یك بخش عمده‌ای از اتفاقاتی كه در اینستاگرام می‌افتد، خدمات تبلیغات است.
دقیقا همین‌طور است. ما در اینستاگرام تبلیغات داریم و اینستاگرام یكی از قوی‌ترین پلتفرم‌های تبلیغاتی دنیا است. من همیشه مثالی كه از اهمیت فضای مجازی می‌زنم، این است كه پارسال درآمد یك بازیكن فوتبالی مثل رونالدو دو برابر حقوقش از باشگاه فوتبال بود. یك چنین اتفاقی ۱۰ سال پیش نمی‌افتاد. الان اینستاگرام برای فردی مثل رونالدو سالانه ۵۰ تا ۶۰ میلیون یورو درآمد دارد. این اعداد با آدم حرف می‌زند و اهمیت این پلتفرم را در دنیا نشان می‌دهد.
در چین شركتی وجود دارد كه لباس‌های خیلی ارزان می‌فروشد. اصلا كل تبلیغات و فروش این شركت، اینستاگرامی است.
این در حالی است كه در حوزه فیلترینگ همیشه از چین مثال زده می‌شود.
چین پلتفرم‌های خود را دارد. ما ایران ۸۰ میلیون نفری با تولید ناخالص ملی ۲۰۰ میلیارد دلاری را با كشور ۱.۵ میلیارد نفری با تولید ناخالص داخلی ۲۰۰ تریلیون دلاری چین نمی‌توانیم مقایسه كنید. به نظر من، تازه آن‌ها هم در خلاء كار می‌كنند. این شركت فروش لباس كه می‌گویم، باز هم جهانی كار می‌كند و ارتباط‌شان را قطع نكردند. در حوزه صنایع سنتی هم شركت‌های چینی برای برقراری تماس و ارتباط با طرف‌های خارجی، از پلتفرم‌های جهانی استفاده می‌كنند. من تاكنون ندیدم كه یك چینی بگوید وی‌چت نصب كن.
ما نمی‌توانیم اقتصاد دیجیتال را از اقتصاد سنتی جدا كنیم. در فضای دیجیتال، تحلیل محتوا و تبلیغات اتفاق می‌افتاد كه از بین رفت. از سوی دیگر، مدیریت و تسهیل كارهای سنتی نیز از طریق پلتفرم‌های داخلی مثل واتس‌آپ اتفاق می‌افتاد. خیلی از پروژه‌ها و گردش اطلاعات اقتصادی در گروه‌های واتس‌آپی اتفاق می‌افتاد.
با توجه به این‌كه كسب‌وكارهای مجازی، جور آمارهای اشتغال دولت را می‌كشیده، می‌توان گفت اگر این كسب‌وكارها از دست رود، ما دوباره با ابربیكاری جدیدی روبه‌رو می‌شویم؟
دقیقا، نكته این‌جاست كه این‌ها، آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه بودند.
شما از یك میلیون نفر اشتغال به طور مستقیم صحبت كردید. آمار اشتغال غیرمستقیم چقدر است؟
وقتی یك میلیون نفر اشتغال مستقیم اینستاگرام باشد، عدد ۹ میلیون نفری كه اعلام شده، بی‌راه نیست.