بازگشت ویروس منقرض‌شده: چگونه انتشار تصادفی موجب دنیاگیری آنفلوانزای روسی ۱۹۷۷ شد؟

بازگشت ویروس منقرض‌شده: چگونه انتشار تصادفی موجب دنیاگیری آنفلوانزای روسی ۱۹۷۷ شد؟پزشكی و سلامتعلمییك‌شنبه ۲۲ مهر ۱۴۰۳ - ۲۲:۳۰مطالعه 8 دقیقهغزل امیریتبلیغاتتبلیغاتتبلیغاتآمادگی دنیا برای دنیاگیری سویه‌ای از آنفلوانزا كه هرگز رخ نداد، موجب شیوع ویروسی دیگر شد و جهان را با فاجعه‌ی علمی نادر و پیش‌بینی‌نشده‌ای مواجه كرد .

تبلیغاتخلاصه مقاله:در سال ۱۹۷۶، مرگ یك سرباز آمریكایی در فورت دیكس براثر ابتلا به ویروس H1N1 خوكی، جهان را با ترس از وقوع دنیاگیری جدیدی روبه‌رو كرد. دولت آمریكا واكسیناسیون گسترده را شروع كرد، اما شیوع ویروس خیلی زود متوقف شد .

چند ماه بعد، سویه دیگری به نام H1N1 انسانی در روسیه شناسایی شد كه در كمال تعجب، شبیه به سویه‌ای منقرض‌شده از دهه‌ی ۱۹۵۰ بود. این ویروس كه عمدتاً جوانان را تحت تأثیر قرار می‌داد، برخلاف پیش‌بینی‌ها شدت كمتری داشت .

مطالعات ژنتیكی نشان داد كه ویروس به‌طور اتفاقی از آزمایشگاه‌های مرتبط با تحقیقات آنفلوانزا به چرخه بازگشته است. فشارهای ناشی از ترس جهانی از شیوع ویروس H1N1 خوكی، منجر به شیوع ویروس منجمد‌ی شد كه سال‌ها پیش منقرض شده بود .

فاجعه‌ی دنیاگیری آنفلوانزای روسی، درسی مهم از اشتباهات علمی و واكنش‌های بیش‌ازحد به تهدیدات سلامتی است. جهان در مواجهه با بیماری‌های نوظهور باید سریع عمل كند، اما با احتیاط و دقت بیشتر.پنجم فوریه سال ۱۹۷۶، دیوید لوئیس، سرباز ۱۹ ساله‌ی ارتش آمریكا، همراه با واحد خود از پایگاه فورت دیكس برای پیاده‌روی ۸۰ كیلومتری به راه افتاد .

او در آن روز سرد، ناگهان بی‌هوش شد و جان باخت. نتایج آزمایش‌ها پس از مرگ، نشان داد كه او به ویروس آنفلوانزای خوكی H1N1 مبتلا بود.نظارت بر بیماری‌های ویروسی در فورت دیكس نشان داد ۱۳ نفر دیگر از سربازان نیز كه دراثر بیماری‌های تنفسی در بیمارستان بستری شده بودند، از ابتلا به همین ویروس رنج می‌بردند .

آزمایش‌های پادتن خونی نیز نشان داد كه بیش از ۲۰۰ نفر از سربازان، به سویه جدید ویروس H1N1 آنفلوانزای خوكی مبتلا شده بودند، اما نیازی به بستری‌شدن نداشتند.یافته‌های جدید، ناگهان زنگ خطر را برای جامعه‌ی همه‌گیرشناسی به صدا درآورد: آیا مرگ سرباز لوئیس به دلیل ابتلا به سویه H1N1 ویروس آنفلوانزای خوكی، مانند دنیاگیری وحشتناك این سویه در سال ۱۹۱۸ كه حدود ۵۰ میلیون نفر را در سراسر جهان به كام مرگ كشاند، می‌تواند نشانه‌ای از وقوع همه‌گیری جهانی دیگری باشد؟دولت آمریكا به سرعت وارد عمل شد .

در ۲۴ مارس ۱۹۷۶، جرالد فورد، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، طرحی را اعلام كرد كه به موجب آن قرار بود «تمام مردان، زنان و كودكان در ایالات متحده ایمن‌سازی شوند.» در روز اول اكتبر ۱۹۷۶، كمپین واكسیناسیون عمومی آغاز شد .

شیوع اولیه ویروس در فورت دیكس به سرعت پایان یافتدر همین حال، شیوع اولیه ویروس در فورت دیكس به سرعت پایان یافت و پس از ماه فوریه، هیچ مورد جدیدی در پایگاه گزارش نشد. سرهنگ فرانك تاپ كه مسئول تحقیق ویروس در فورت دیكس بود، بعدها اظهار كرد: «ما به‌وضوح نشان دادیم كه ویروس در هیچ جایی به جز فورت دیكس دیده نشد و با همان سرعت نیز ناپدید شد .

»بااین‌حال، نگرانی از شیوع و مشاهده‌ی برنامه‌ی گسترده واكسیناسیون در آمریكا، دانشمندان زیست‌پزشكی در سراسر جهان را بر آن داشت تا تحقیقات برای ساخت واكسن H1N1 را آغاز كنند. جهان در حالی به سمت فصل زمستان سال ۱۹۷۶ و ۱۹۷۷ پیش می‌رفت كه همه در انتظار وقوع دنیاگیری سویه H1N1 خوكی بودند، اما این اتفاق هرگز رخ نداد .

اما ماجرا در همین نقطه پایان نیافت. به اعتقاد همه‌گیرشناسان باتجربه در زمینه‌ی بیماری‌های عفونی، آماده‌سازی‌های به ظاهر منطقی اما در نهایت غیرضروری، عواقب ناخواسته‌ای را به دنبال دارند.سپتامبر ۱۹۷۶: كاركنان اداره بهداشت ایالت نیویورك، كارتن‌های واكسن آنفلوانزای خوكی را برای توزیع تخلیه می‌كنند .

عكاس: Jim McKnight / AP Photoكپی لینكویژگی‌های عجیب ویروسناگهان، سویه‌ای از ویروس جدید آنفلوانزا در چرخشی همه‌گیرشناختی ظاهر شد. اما این ویروس، همان سویه‌ی پیش‌بینی‌شده H1N1 خوكی نبود.در نوامبر ۱۹۷۷، مقامات بهداشتی در روسیه گزارش دادند كه سویه‌ای انسانی از ویروس H1N1 در مسكو شناسایی شده است .

تا پایان ماه، شیوع این ویروس در سراسر اتحاد جماهیر شوروی گزارش شد و به زودی در سراسر جهان نیز گسترش یافت.همه‌گیری سویه جدید در مقایسه با دیگر سویه‌های آنفلوانزا، ویژگی‌های بسیار عجیبی داشت:ویژگی عجیب اول: نرخ مرگ‌ومیر بسیار پایین بود .

میزان مرگ در این سویه حدود یك‌سوم سایر سویه‌های آنفلوانزا بود.ویژگی عجیب دوم: فقط افراد زیر ۲۶ سال به‌طور منظم به این ویروس مبتلا می‌شدند. ویروس مسن‌ترها را به اندازه‌ی جوانان درگیر نمی‌كرد.ویژگی عجیب سوم: برخلاف دیگر ویروس‌های دنیاگیر جدید، این ویروس نتوانست سویه H3N2 را كه در همان سال به عنوان آنفلوانزای فصلی شایع بود، از بین ببرد .

در عوض، هر دو سویه جدید H1N1 و سویه قدیمی H3N2 به‌طور هم‌زمان در حال گردش و گسترش بودند.بیشتر بخوانیدتجربه شیوع بیماری‌ها در گذشته؛ چراغ راه مبارزه با دنیاگیری ویروس كرونا7 فروردین 99مطالعه '7دنیاگیری قارچی؛ آیا آخرالزمان تخیلی آخرین بازمانده از ما به واقعیت می‌پیوندد؟22 مرداد 02مطالعه '4در نهایت داستان دچار پیچش دیگری شد .

پیتر پیلیز، متخصص میكروبیولوژی، از تكنیكی نوآورانه به نام نقشه‌برداری RNA اولیگونوكلئوتید استفاده كرد تا تركیب ژنتیكی سویه جدید H1N1 روسی را مطالعه كند. این روش به او امكان می‌داد كه ژن‌های ویروس را مانند اثر انگشت طبقه‌بندی كند .

پیلیز و همكارانش، ویروس را در آزمایشگاه پرورش دادند و سپس، با استفاده از آنزیم‌های برش‌دهنده‌ی RNA، ژنوم ویروس را به صدها تكه تقسیم كردند. با پخش‌كردن این تكه‌ها در دو بعد بر اساس اندازه و بار الكتریكی، قطعات RNA نقشه‌ای منحصربه‌فرد شبیه به اثر انگشت را به وجود آوردند .

محققان از مشاهده «اثر انگشت ژنتیكی» سویه H1N1 آنفلوانزای روسی در سال ۱۹۷۷، بسیار شگفت‌زده شدند. الگوی این سویه با ویروسی منقرض‌شده مطابقت داشت.عكاس: Peter Palese / AP Photoبه شكلی شگفت‌انگیز، محققان پس از مقایسه‌ی الگوی اثر انگشت ژنتیكی با سایر ویروس‌های آنفلوانزا، دریافتند كه سویه «جدید» H1N1 روسی عملاً با سویه‌های قدیمی ویروس H1N1 انسانی كه در اوایل دهه ۱۹۵۰ منقرض شده بودند، یكسان است .

بنابراین، ویروس آنفلوانزای روسی ۱۹۷۷ در واقع همان سویه‌ای بود كه حدود ربع قرن پیش منقرض شده، اما به‌ هر نحوی، دوباره به چرخه‌ی زندگی بازگشته بود. این موضوع، دلیل حمله‌ی ویروس به افراد جوان را نیز توضیح می‌داد .

افراد مسن‌تر، پیش از این در دوران گذشته به ویروس مبتلا شده و با انتشار دوباره، در برابر آن ایمن بودند. اما چگونه سویه‌ای قدیمی و منقرض‌شده دوباره ظهور كرد؟كپی لینكزمان و مكان شیوع ویروسبا وجود شناسایی سویه ویروس به عنوان «آنفلوانزای روسی»، احتمال دارد كه انتشار این ویروس، در حقیقت از روسیه آغاز نشده باشد .

اولین گزارش‌ها از شناسایی ویروس در روسیه اعلام شد، اما گزارش‌های بعدی از چین، نشان داد كه ویروس ماه‌ها زودتر، در ماه‌های مه و ژوئن ۱۹۷۷ در شهر بندری تیانجین در چین شناسایی شده بود.در سال ۲۰۱۰ دانشمندان «ردپای چین» را كشف كردنددر سال ۲۰۱۰، دانشمندان با استفاده از مطالعات ژنتیكی دقیق از چندین نمونه ویروس ۱۹۷۷، توانستند تاریخ دقیق‌ترین جد مشترك این ویروس‌ها را تعیین كنند .

داده‌های «ساعت مولكولی» نشان داد كه ویروس احتمالاً یك سال زودتر، یعنی در آوریل یا مه ۱۹۷۶، انسان‌ها را آلوده كرده بود.بنابراین، بهترین شواهد نشان می‌دهد كه ویروس آنفلوانزای روسی ۱۹۷۷، در واقع در بهار سال ۱۹۷۶ در تیانجین چین و یا در نزدیكی این منطقه منتشر شد؛ یا به‌ طور دقیق‌تر، «از انقراض بازگشت و دوباره ظهور كرد» .

اگرچه ویروس بازگشته از مرگ، آنفلوانزای روسی نامیده شد، به نظر می‌رسد كه پیش از شناسایی در جمعیت شوروی، در نقاط دیگری نیز در گردش بوده است.عكاس: Gilbert Uzan / Gamma Rapho via Getty Imagesكپی لینكویروس منجمد آزمایشگاهیاما آیا این صرفا تصادفی بود كه ظرف چند ماه پس از مرگ سرباز لوئیس دراثر ابتلا به ویروس H1N1 خوكی، سویه‌ای از ویروس آنفلوانزای منقرض‌شده، ناگهان دوباره در جوامع انسانی ظهور كرد؟ویروس‌شناسان آنفلوانزا، سال‌ها از فریزر برای ذخیره‌ی سویه‌های ویروس آنفلوانزا، از جمله برخی ویروس‌هایی كه در طبیعت منقرض شده بودند، استفاده می‌كردند .

ترس از وقوع دنیاگیری جدید H1N1 خوكی در سال ۱۹۷۶ در ایالات متحده، باعث شد كه تحقیقات در زمینه‌ی ویروس‌ها و واكسن‌های H1N1 در سراسر جهان افزایش یابد. انتشار تصادفی یكی از این ویروس‌های ذخیره‌شده در هر یك از كشورهایی كه تحقیقات H1N1 را انجام می‌دادند، از جمله چین، روسیه، آمریكا، بریتانیا و احتمالاً كشورهای دیگر، كاملاً امكان‌پذیر بود .

هزاران سرباز در چین با ویروس زنده مورد آزمایش قرار گرفته بودندسال‌ها پس از ظهور دوباره، پیتر پیلیز، گفت‌وگوهای شخصی‌اش را با چی مینگ چو، متخصص برجسته‌ی آنفلوانزا در چین، افشا كرد. پیلیز در سال ۲۰۰۴ نوشت: «اكنون گمان می‌رود كه دنیاگیری ویروس H1N1 در سال ۱۹۷۷، نتیجه‌ی آزمایش‌های واكسیناسیون در شرق دور بوده باشد كه در طی آن، هزاران سرباز با ویروس زنده H1N1 مورد آزمایش قرار گرفتند .

»اگرچه چگونگی وقوع حادثه‌ی انتشار تصادفی در طول آزمایش واكسن مشخص نیست، دو احتمال اصلی وجود دارد: اول اینكه دانشمندان ممكن است از ویروس احیاشده‌ی H1N1 به عنوان ماده‌ی اولیه برای ساخت واكسن زنده و ضعیف‌شده‌ی H1N1 استفاده كرده باشند .

اگر ویروس موجود در واكسن به اندازه‌ی كافی تضعیف نشده بود، می‌توانست از فردی به فرد دیگر انتقال یابد. احتمال دیگر نیز این است كه محققان از ویروس احیاشده برای آزمایش میزان ایمنی واكسن‌های آنفلوانزا در جوامع انسانی استفاده كرده و ویروس، به طور تصادفی از محیط آزمایشگاه نشت كرده باشد .

سازوكار خاص شیوع ویروس هرچه كه باشد، تركیب مكان و زمان دقیق آغاز دنیاگیری و جایگاه افرادی مانند چو و پیلیز به‌عنوان منابعی بسیار معتبر و اتكاپذیر، دلایل محكمی را برای باور ماجرای شیوع تصادفی ویروس در چین به‌ عنوان منبع اصلی دنیاگیری آنفلوانزای روسی، ارائه می‌دهند .

ویروس آنفلوانزای H1N1 شناسایی‌شده در فورت دیكس، ویروسی نبود كه در نهایت به دنیاگیری بیماری ختم شد.عكاس: Dr. E. Palmer & R. E. Bates / Getty Imagesكپی لینكدرس‌های عبرت‌آمیز از تاریخبازگشت ویروس خطرناك H1N1 انسانی از انقراض، در حالی رخ داد كه جهان به‌ سرعت در تلاش برای جلوگیری از دنیاگیری آنفلوانزای خوكی H1N1 بود كه بسیار قریب‌الوقوع به‌نظر می‌آمد .

نگرانی مردم از احتمال وقوع دنیاگیری جدید، به‌طور غیرمستقیم باعث شد كه ویروسی منقرض‌شده دوباره ظهور كند و موجب یك دنیاگیری دیگر شود.بیشتر بخوانید۲۰ مورد از بزرگترین همه گیری‌های تاریخ بشریت3 شهریور 99مطالعه '15آیا عامل دنیاگیری آنفلوانزای روسی ویروس كرونای ناشناخته‌ای بود؟2 اسفند 00مطالعه '9در واقع، با وجود ابهام دانشمندان در سال ۱۹۷۶ و افزایش اضطراب جهانی درباره‌ی وقوع بیماری دنیاگیر، هر واحد پژوهشی در هر نقطه‌ای از دنیا می‌توانست به‌طور تصادفی ویروسی را منتشر كند كه بعدها، به نام آنفلوانزای روسی شناخته شد .

در شتابی جهانی برای جلوگیری از دنیاگیری احتمالی آنفلوانزای خوكی H1N1 از فورت دیكس از طریق تحقیقات و واكسیناسیون، این قبیل حوادث می‌توانستند در هر جایی رخ دهند.واكنش بیش‌ازحد، پیامدهای ناخواسته، وخیم‌تر‌كردن اوضاع، پیش‌بینی‌های خودتحقق‌بخش؛ اصطلاحات مختلفی برای توصیف چنین پدیده‌ای وجود دارد .

این اصطلاحات نشان می‌دهند كه چگونه بهترین نیت‌ها، می‌توانند نتیجه‌ی عكس داشته باشند.البته، در طی نیم‌قرن گذشته، امكانات و سیاست‌های ایمنی زیستی به‌طور چشمگیری بهبود یافته‌اند. در همین حال، تعداد آزمایشگاه‌های با سطح ایمنی بالا در سراسر جهان نیز بسیار افزایش یافته است .

پس از دنیاگیری كووید ۱۹، اكنون جهان با تهدیدهای جدیدی از ویروس‌های آنفلوانزای پرندگان، ویروس آبله میمون و دیگر عوامل بیماری‌زا مواجه است. مهم است كه در مواجهه با این تهدیدهای نوظهور، به‌سرعت واكنش نشان دهیم تا از وقوع فاجعه‌ی جهانی دیگری جلوگیری شود .