فیلیپ زیمباردو، طراح آزمایش معروف زندان استنفورد در ۹۱ سالگی درگذشت

فیلیپ زیمباردو، طراح آزمایش معروف زندان استنفورد در ۹۱ سالگی درگذشتپزشكی و سلامتعلمیچهارشنبه ۹ آبان ۱۴۰۳ - ۲۲:۳۰مطالعه 6 دقیقهمریم صفدریتبلیغاتتبلیغاتتبلیغاتپژوهش‌های بحث‌برانگیز زیمباردو، وی را به چهره‌ای مشهور تبدیل كرد؛ اما مطالعات او درباره چگونگی تبدیل افراد خوب به شرور، پرسش‌هایی اخلاقی را پیش كشید .

تبلیغاتفیلیپ جورج زیمباردو، چهره‌ی برجسته در روانشناسی اجتماعی كه در آزمایش معروف زندان استنفورد بررسی كرد چگونه افراد خوب به افراد شرور تبدیل می‌شوند، ۱۴ اكتبر در ۹۱ سالگی در خانه‌اش در سانفرانسیسكو از دنیا رفت .

مرگ او را دانشگاه استنفورد اعلام كرد؛ جایی كه زیمباردو در آن به مدت ۳۵ سال كرسی استادی روانشناسی را برعهده داشت.پس از آنكه دانشجویان شركت‌كننده در آزمایش زیمباردو كه نقش زندان‌بان را بازی می‌كردند، شروع به آزار و اذیت دانشجویانی كردند كه نقش زندانی را برعهده داشتند، وضعیتی آشفته به بار آمد و آزمایش متوقف شد .

موضوعات بحث‌برانگیزی (قدرت، شر و دلاوری) كه دكتر زیمباردو برای مطالعه انتخاب می‌كرد، او را در دانشگاه استنفورد مشهور كرده بود.زیمباردو در سال ۱۹۷۱ یعنی همان سالی كه آزمایش زندان استنفورد را انجام داد. در سال ۱۹۷۱، دكتر زیمباردو به دنبال راهی جدید برای مطالعه این موضوع بود كه چگونه موقعیت‌ها می‌توانند رفتار را تغییر دهند و به این منظور زندانی در زیرزمین ساختمان گروه روانشناسی استنفورد راه‌اندازی كرد .

او اتاق‌ها را به سلول تبدیل كرد و در روزنامه محلی آگهی داد: «به چند دانشجوی پسر برای مطالعه روانشناسی زندگی در زندان نیاز است و برای یك تا دو هفته مدت مطالعه، ۱۵ دلار در روز پرداخت می‌شود.»«آزمایش زندان استنفورد درمورد توانایی یك سیستم برای ایجاد مكرر موقعیت‌هایی بود كه به شدت بر رفتار تاثیر می‌گذارد»دكتر زیمباردو آزمایش خود را فصل پایان كتابی می‌دید كه اوایل دهه ۱۹۶۰ توسط استنلی میلگرم، روانشناس اجتماعی، همكلاسی و دوست دوران دبیرستان او در برانكس، انجام شده بود .

در آزمایش دكتر میلگرم، شركت‌كنندگان در اتاق‌های جداگانه به دو گروه معلمان و یادگیرندگان تقسیم شده بودند. وقتی یادگیرندگان به سوالی پاسخ نادرست می‌دادند، یك شخصیت دارای اختیار (آزمایشگر) به معلمان دستور می‌داد چیزی را اعمال كنند كه فكر می‌كردند شوك الكتریكی است .

معلمان حتی با شنیدن فریادهای ساختگی در اتاق دیگر به شوك‌دادن یادگیرندگان ادامه می‌دادند.دكتر زیمباردو در مصاحبه‌ای كه سال ۲۰۰۹ در مجله‌ی Teaching of Psychology منتشر شد، گفت: «درحالی‌كه پژوهش‌های میلگرم تماما درمورد قدرت اختیار فرد بر فرد دیگر بود، آزمایش زندان استنفورد درمورد توانایی یك سیستم برای ایجاد مكرر موقعیت‌هایی بود كه به شدت بر رفتار تاثیر می‌گذارد .

»فرید كریمینگاهی به آزمایش علمی در زندان استنفورد پیرامون ماهیت خیر و شرمطالعه '23زیمباردو برای مطالعه خود از افسران پلیس محلی خواست دانشجویانی را كه به ازای ۱۵ دلار در روز استخدام شده بودند، به عنوان زندانی دستگیر كنند .

او به دانشجویانی كه به‌عنوان زندان‌بان استخدام شده بودند، لباس‌های خاصی پوشاند و از آن‌ها خواست عینك آفتابی بزنند تا مرموزتر به‌نظر برسند و تماس چشمی با زندانیان نداشته باشند. او این ایده را از فیلم لوك خوش‌دست (۱۹۷۶) گرفته بود .

با ورود زندانیان، زندان‌بانان آن‌ها برهنه، تفتیش و سپس شپش‌زدایی می‌كردند. این فرایند تحت نظارت دكتر زیمباردو انجام می‌شد كه نقش رئیس زندان را بازی می‌كرد. در ابتدا خنده‌هایی درمیان شركت‌كنندگان شنیده می‌شد، اما با شروع اجرای قوانین توسط زندان‌بانان، زندان ساختگی بسیار واقعی به‌نظر می‌آمد .

آزمایش دكتر زیمباردو شامل استخدام دانشجویان برای ایفای نقش به‌عنوان نگهبان و زندانی در زندانی بود كه در زیرزمین ساختمان گروه روانشناسی استنفورد برپا شده بود.گرچه منتقدان، دكتر زیمباردو را متهم كردند كه دانشجویان ایفاگر نقش زندان‌بان را درجهت رفتار آزارگرانه هدایت می‌كند، او در دفاعی از مطالعه‌ی خویش مدعی شد كه فقط به زندان‌بانان گفته است احساس دلزدگی، دلسردی، ترس و حس ناتوانی را در زندانی‌ها ایجاد كنند و هیچ دستورالعمل رسمی یا دقیقی درمورد نحوه رفتار به‌عنوان زندان‌بان به آن‌ها داده نشده بود .

در عرض یك روز، نگهبانان بدرفتار شده بودند و دست به شكنجه‌های روانی می‌زدند: آن‌ها زندانیان را مجبور می‌كردند كه در سطل اجابت مزاج كنند، آن‌ها را به‌طور مكرر در طول شب بیدار و وادار به نمایش رفتارهای جنسی همجنس‌گرایانه می‌كردند .

در روز ششم آزمایش، دكتر زیمباردو به كریستینا مسلچ، دانشجوی تحصیلات تكمیلی كه در آن سال با او ازدواج كرد، گفت تحت‌تاثیر رفتارهای جالبی قرار گرفته كه مطالعه در كمتر از یك هفته آشكار كرده است. كریستینا در مصاحبه با دكتر زیمباردو برای مستندی در خصوص آزمایش زندان استنفورد گفت: «فكر می‌كنم كاری كه با آن پسرها انجام می‌دهید، وحشتناك است .

» دكتر زیمباردو گفت: «حق با او بود. من باید به آن آزمایش پایان می‌دادم، زیرا آزمایش بود و نه زندان واقعی. افراد واقعی وجود داشتند كه رنج می‌كشیدند و من این واقعیت را فراموش كرده بودم.»در مصاحبه‌ای برای همان مستند، یكی از نگهبانان ساختگی گفت: «آنچه این تجربه را برایم پریشان‌كننده‌تر كرد این بود كه دائما از ما خواسته می‌شد به گونه‌ای عمل كنیم كه برخلاف چیزی بود كه درون خودم احساس می‌كردم .

» یكی دیگر از نگهبانان ساختگی گفت: «فكر می‌كردم نمی‌توانم چنین رفتارهایی را نشان دهم؛ اما در طول آزمایش احساس پشیمانی نداشتم.»آزمایش زندان استنفورد برای دهه‌ها جزء اصلی كتاب‌های روانشناسی بوده است. یكی از علت‌های اصلی این امر سوالات اخلاقی است كه این آزمایش درمورد مطالعه روی انسان‌ها مطرح می‌كند .

بحث درمورد آزمایش زندان استنفورد در سال ۲۰۰۴ پس از متهم‌شدن سربازان آمریكایی به شكنجه و تحقیر در زندان ابوغریب عراق دوباره جاری شد. تصاویری از بدرفتاری آن سربازان توسط سازمان‌های خبری ازجمله نیویورك تایمز منتشر شد .

دكتر زیمباردو در دفاع از ایوان فردریك دوم (جنایتكار جنگی و گروهبان سابق ستاد در ارتش ایالات متحده) كه در دادگاه نظامی به هشت فقره آزار زندانیان اعتراف كرد، به‌عنوان شاهد كارشناس حضور داشت. پروفسور سرباز را قربانی شرایط می‌دانست و استدلال می‌كرد كه ارزیابی‌های روانپزشكی نشان نداده كه او تمایلات سادیستی داشته است .

دكتر زیمباردو در كتاب سال ۲۰۰۷ خود با عنوان «اثر لوسیفر: چگونه افراد خوب شریر می‌شوند»، نوشت: «دادستان و قاضی از پذیرفتن این موضوع امتناع كردند كه موقعیت می‌تواند بر رفتار فرد تاثیر بگذارد. آن‌ها مفهوم استانداردی از فردگرایی را در ذهن داشتند كه بیشتر مردم در فرهنگ ما به آن ایمان دارند؛ یعنی این ایده كه خطا كاملا اختیاری و پیامد انتخاب آزادانه‌ی ایوان فردریك برای دست‌زدن به اعمال شرورانه بوده است .

»دكتر زیمباردو در خانه خود در سانفرانسیسكو در سال ۲۰۰۷. او می‌گفت آزمایش زندان استنفورد درمورد توانایی یك سیستم برای ایجاد مكرر موقعیت‌هایی بود كه به شدت بر رفتار تاثیر می‌گذارد.فیلیپ زیمباردو در ۲۳ مارس ۱۹۳۳ در برانكس به دنیا آمد .

پدرش آرایشگر اما اغلب بیكار بود و خانواده او ازطریق كمك‌های دولتی امرار معاش می‌كرد. او در مصاحبه‌ای برای پروژه تاریخ شفاهی دانشكده استنفورد گفت: «متوجه شدم تنها راه رهایی از فقر تحصیل است.»زیمباردو باور داشت كه ایوان فردریك دوم، گروهبان سابق ستاد در ارتش آمریكا، قربانی شرایط استزیمباردو در دبیرستان جیمز مونرو با استنلی میلگرم دوست شد .

فیل در دوران نوجوانی به همراه خانواده‌اش به كالیفرنیا نقل مكان كرد؛ ولی در مدرسه جدیدش، یعنی دبیرستان نورث هالیوود چندان مورد توجه قرار نگرفت. بااین‌حال پس از بازگشت به برانكس برای سال آخر، او دوباره محبوب شدموقعیت اجتماعی فیل موجب شگفتی استنلی شد و طبق انتظار گفتگویی درمورد روانشناسی اجتماعی بین آن‌ها صورت گرفت .

 فیل از استنلی پرسید: «آیا من از فردی بی‌عرضه به فردی محبوب تبدیل شدم یا آیا فقط شرایط تغییر كرد؟» آنها به این نتیجه رسیدند كه این موقعیت است كه تغییر كرده، نه شخصیت او. دكتر زیمباردو با تامل درمورد شغل خود چندین دهه بعد گفت: «این تحول با تلاش برای درك این موضوع شروع شد كه چرا در دبیرستان نورث هالیوود طرد شدم .

»بیشتر بخوانیدآزمایش‌های علمی حیرت‌انگیز و ترسناكی كه جهان را به وحشت انداختند21 آبان 00مطالعه '28دكتر زیمباردو در سال ۱۹۵۴ با مدرك روانشناسی، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی از كالج بروكلین فارغ‌التحصیل شد .

او در سال ۱۹۵۹ مدرك دكترای روانشناسی را از دانشگاه ییل دریافت كرد و قبل از اینكه در سال ۱۹۶۸ در دانشگاه استنفورد مشغول كار شود، برای مدتی در دانشگاه‌های كلمبیا و نیویورك تدریس كرد.دكتر زیمباردو علاوه بر مطالعاتش درمورد شرارت، مطالعاتی نیز درمورد موضوعات مختلفی مانند خجالتی بودن، درك زمان و قهرمانی انجام داد .

او در سال ۲۰۱۲ در مصاحبه‌ای با «مجله‌ی تاریخ روانشناسی» گفت: «مطالعه‌ی زندان میراث من خواهد بود و این همان چیزی است كه روی سنگ قبر من حك خواهد شد.»دكتر زیمباردو چند هفته پس از پایان آزمایش، نتایج آن را در سخنرانی در كنفرانس سالانه انجمن روانشناسی آمریكا مورد بحث قرار داد .

دكتر میلگرم در میان حاضران حضور داشت و پس از آن دوست قدیمی خود را در آغوش گرفت. دكتر زیمباردو به یاد می‌آورد كه دكتر میلگرم به او گفت: «متشكرم. اكنون تو بار حملات اخلاقی را از دوش من برداشته‌‌ای؛ زیرا آنچه دست به انجامش زده‌ای، بدتر از كاری است كه من در مطالعاتم انجام دادم .