با مورچه‌ها درگیر نشوید؛ آن‌ها دشمنانشان را فراموش نمی‌كنند

با مورچه‌ها درگیر نشوید؛ آن‌ها دشمنانشان را فراموش نمی‌كنندعلوم پایه و مهندسیعلمیدوشنبه ۲۴ دی ۱۴۰۳ - ۱۷:۰۰مطالعه 4 دقیقهمریم صفدریتبلیغاتمشاهده همه ویدئو‌هاتبلیغاتتبلیغاتپژوهش جدیدی نشان می‌دهد مورچه‌ها به كمك بو می‌توانند اعضای كلنی‌های دیگر را شناسایی و مطابق با تجربه‌ی گذشته با آن‌ها رفتار كنند .

تبلیغاتمورچه‌ها برخوردهایشان با اعضای لانه دیگر را به خاطر می‌سپارند و با هر عضو آن لانه بر اساس همان تجربه رفتار می‌كنند. با اینكه این توانایی با توجه به مغز كوچك مورچه‌ها شگفت‌انگیز است، می‌تواند توضیح دهد چرا مورچه‌ها یكی از معدود گونه‌هایی هستند كه مانند انسان‌ها، درگیر جنگ‌های طولانی‌مدت می‌شوند .

مورچه‌ها اعضای لانه خود را از طریق بو می‌شناسند و با آن‌ها رفتاری متفاوت از مورچه‌های لانه‌های دیگر دارند. آن‌ها اغلب به دلیل رقابت بر سر غذا، با لانه‌های همسایه درگیر نبردهای شدیدی می‌شوند. مثل تمام جنگ‌ها، این جنگ‌ها برای هر دو طرف هزینه‌ای دارد و می‌تواند به‌عنوان مكانیسم كنترل طبیعی عمل كند .

با‌این‌حال، استثنائاتی هم وجود دارد.یكی از دلایلی كه مورچه‌های آتشین در حد بسیار بالا در سطح جهانی مهاجم شده‌اند، این است كه آن‌ها ابركلنی تشكیل می‌دهند و مورچه‌های لانه‌های همسایه به هم می‌پیوندند تا به جای هدردادن انرژی در جنگ با یكدیگر، به سركوب سایر گونه‌ها بپردازند .

شدت درگیری یا رفتار تهاجمی زمانی كه مورچه‌های سیاه باغچه با هم روبه‌رو می‌شوند، به این موضوع بستگی دارد كه قبلاً با سایر مورچه‌های آن لانه چه تعاملی داشته‌اند.مطالعات گذشته نشان داده‌اند مورچه‌ها نسبت‌به اعضای لانه‌های نزدیك‌تر نسبت‌به اعضای لانه‌های دورتر، پرخاشگرتر رفتار می‌كنند .

تیمی از دانشمندان به رهبری دكتر ولكر نرینگ از دانشگاه فرایبورگ تصمیم گرفتند علت این موضوع را بررسی كنند. آن‌ها نمونه‌ای از مورچه‌های سیاه باغچه (Lasius niger) را در شرایطی قرار دادند كه برخی از آن‌ها با اعضای لانه خود ملاقات كردند و برخی دیگر با اعضایی یكی از دو لانه رقیب روبه‌رو شدند .

برخوردها كوتاه بود؛ اما به مدت پنج روز تكرار شد. در طول این مدت، رفتارهای پرخاشگرانه مثل گازگرفتن، پاشیدن اسید یا باز كردن فك‌ها به‌عنوان تهدید دربرابر مورچه‌های غیر از لانه، بیشتر شد. پژوهشگران سپس هر سه گروه مورچه‌ را به ملاقات با مورچه‌های لانه  A فرستادند .

مورچه‌هایی كه قبلاً با مورچه‌های لانه A ملاقات كرده بودند، در این مرحله بیشتر از مورچه‌هایی كه فقط با اعضای لانه خود یا با مورچه‌های لانه B روبه‌رو شده بودند، رفتار پرخاشگرانه نشان دادند. ملاقات با مورچه‌های لانه B باعث نمی‌شد مورچه‌ها دربرابر مورچه‌های لانه A رفتار پرخاشگرانه‌تری از خود نشان دهند .

براین‌اساس، فقط ملاقات با مورچه‌ای از لانه‌ای دیگر به تنهایی باعث نمی‌شد مورچه‌ها پرخاشگر شوند.مورچه‌ها بوی لانه مورچه‌هایی را كه با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند، به خاطر می‌سپارندوقتی مورچه‌های لانه‌های خارجی طوری آماده شدند كه نتوانند به خوبی بجنگند، مورچه‌های آزمایشی نسبت به اعضای آن لانه‌ها، حتی نسبت به مورچه‌هایی كه قدرت جنگیدن داشتند، پرخاشگری كمتری نشان دادند .

این در حالی بود كه آن‌ها نسبت به مورچه‌های لانه‌هایی كه قبلاً با آن‌ها روبه‌رو نشده بودند، پرخاشگرتر بودند.وقتی مورچه‌ها مرتباً با مورچه‌های لانه‌ای دیگر روبه‌رو می‌شوند، این امر نشان می‌دهد كه احتمالاً در رقابت برای غذا هستند .

با‌این‌حال، وقتی برخوردها كم اتفاق می‌افتد، نشان می‌دهد رقابت به دلیل جغرافیا یا به خاطر وابستگی به منابع غذایی مختلف محدود است. در این موارد، دلیلی برای شروع درگیری كه به هر دو طرف آسیب بزند، وجود ندارد .

با‌این‌حال، قبل از پژوهش جدید، مكانیزم این امر مشخص نبود. این مطالعه نشان می‌دهد مورچه‌ها بوی خاص لانه مورچه‌هایی را كه با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند، به خاطر می‌سپارند. نرینگ در بیانیه‌ای گفت:  «اغلب فكر می‌كنیم حشرات مانند ربات‌های از پیش ‌برنامه‌ریزی‌شده عمل می‌كنند .

مطالعه‌ی ما شواهد جدیدی ارائه می‌دهد كه نشان می‌دهد مورچه‌ها از تجربیات خود یاد می‌گیرند و می‌توانند كینه‌ورزی كنند».اثر مشابهی به نام «اثر همسایه بد» را در انسان‌ها هم می‌توان دید. یكی از ویژگی‌هایی كه معمولاً مورد انتقاد قرار می‌گیرد، این است كه مردم بیشتر تمایل دارند علیه كسانی كه نزدیك‌تر به آن‌ها هستند بجنگند .

برای مثال، به جای اینكه علیه دشمنان دورتر متحد شوند، سر مسائل كوچك سیاسی یا دینی با هم درگیر می‌شوند.بیشتر بخوانیدعملكرد گروهی مورچه‌ها در حل مسائل بهتر از انسان‌ها است15 روز پیشمطالعه '4مورچه‌های صحرایی با استفاده از میدان مغناطیسی زمین مسیریابی می‌كنند13 اسفند 02مطالعه '3چرا مورچه‌های ملكه فرزندانشان را می‌خورند؟15 فروردین 03مطالعه '3فیلم «زندگی برایان» با طنزپردازی درباره این موضوع به یك اثر برجسته فرهنگی تبدیل شد .

در سریال «بازی تاج‌وتخت» نیز با اینكه داستان در دنیای فانتزی اتفاق می‌افتاد، این موضوع به‌طور واقعی‌تری نشان داده شد؛ چون بسیاری از شخصیت‌ها ترجیح می‌دادند با همسایگان خود بجنگند، به‌جای اینكه با دشمنی كه می‌توانست همه را از بین ببرد، مبارزه كنند .

انسان‌ها مثل مورچه‌ها نیستند و گاهی می‌توانند تهدیدها را منطقی‌تر بررسی كنند. اگر بفهمیم چه عواملی باعث شده این رفتارها در طول تكامل شكل بگیرند، شاید یاد بگیریم كه منطقی‌تر عمل كنیم. البته، راه‌حل این موضوع ساده نیست؛ مثلاً این‌طور نیست كه با عطر زدن به دشمن، كاری كنیم تجربه‌ی گذشته‌ی بد یادش نیاید!آزمایش‌هایی كه روی مورچه‌ها انجام شد، نشان می‌دهد از دیدگاه تئوری، دو كلنی مورچه می‌توانند بدون درگیری در كنار هم زندگی كنند، سپس مورچه‌ای می‌تواند به اندازه كافی پرخاشگرانه عمل ‌كند و موجب واكنش مورچه‌های دیگر شود و این امر باعث می‌شود چرخه‌ای منفی شروع شود كه درنهایت به جنگ تمام‌عیار بین دو كلنی می‌انجامد .