اعتیاد به غذا واقعیت دارد

تبلیغاتتبلیغاتتبلیغاتدانشمندان می‌گویند غذاهای فوق فرآوری‌شده از جهات بسیار به مواد مخدر شباهت دارند و در صورت مصرف بی‌رویه، می‌توانند به معنای واقعی كلمه اعتیادآور باشند.تبلیغاتاگر موش‌ها بین شكر و مواد مخدر حق انتخاب داشته باشند، قطعاً شكر را انتخاب می‌كنند .

میل موش‌ها به شكر آنقدر زیاد است كه اگر به آن نرسند دچار شوك الكتریكی می‌شوند. گاهی انسان هم همینطور است. افرادی كه جراحی‌های لاغری انجام می‌دهند، ممكن است گاهی اوقات در مصرف خوراكی‌های فرآوری شده مانند آرد سفید، شكر و كره آنقدر زیاده‌روی كنند كه مریض بشوند .

مطالعات اخیر نشان می‌دهد كه مصرف روزانه‌ی غذاهای فرآوری شده سامانه‌ی پاداش مغز را تقویت می‌كند. هوس غذاهای خوشمزه درست مانند ولع مصرف مواد مخدر، مغز را فعال می‌كند. حال، محققان می‌پرسند آیا فرآورده‌هایی مانند سیب‌زمینی سرخ‌كرده یا كلوچه می‌تواند باعث ایجاد وضعیتی شبیه به اعتیاد به مواد مخدر یا الكل شود؟ مصرف بی‌رویه‌ی غذاهای فرآوری شده ممكن است رفتارهای وسواس‌گونه را تحریك و نیاز به مصرف بیشتر را تقویت كند، اما ممكن است زیاد غذا خوردن منجر به تغییر خلق‌و‌خو بشود؟تنوع بسیار زیاد مواد غذایی پاسخ به این قبیل پرسش‌ها را دشوار می‌كند .

هیچ ماده‌ی غذایی شبه‌افیونی وجود ندارد كه فرد را مستقیم به سمت اعتیاد به مواد غذایی سوق بدهد. اما محققان استدلال می‌كنند كه تركیب كربوهیدرات‌ها و چربی‌ها با هم در مقادیر خیلی زیاد، باعث ایجاد «سیستم پخش» سریع مواد مغذی می‌شود كه اثرات فیزیولوژیكی‌اش روی سامانه‌ی پاداش مغز احتمالاً شبیه به اثر كوكائین یا نیكوتین است .

در سال ۲۰۰۹ محققان برای بررسی و سنجش عملكرد این اثر مقیاس اعتیاد به مواد غذایی ییل را مطرح كردند. این مقیاس برای طبقه‌بندی مواد غذایی به عنوان اعتیادآور بر اساس الگوهای رفتاری افراد به كار می‌رود. فراپژوهشی كه در سال ۲۰۲۲ انجام شد، با استفاده از این روش اثبات كرد كه ۲۰ درصد از بزرگسالان به غذا اعتیاد دارند .

شركت‌كنندگان این پژوهش برای به‌ دست آوردن غذای موردعلاقه‌ی خود از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌كنند و اغلب آنقدر غذا می‌خورند كه بیمار می‌شدند.افراد معتاد به غذا محرومیت از غذا را تجربه می‌كنند، نمی‌توانند برخی از غذاها را ترك كنند و با وجود پیامدهای نامطلوبی مانند اختلال در برنامه‌های روزمره و فعالیت‌های اجتماعی، به الگوی مصرف خود ادامه می‌دهند .

البته تعریف اعتیاد به غذا با چاقی یكسان نیست. بسیاری از افراد با وجود اعتیاد به غذا دچار اضافه وزن نیستند. در هر صورت، اعتیاد به غذا محتمل‌ترین پیامد اختلال پرخوری است. هر دو باعث می‌شود كه افراد كنترلی بر نحوه‌ی غذا خوردن خود نداشته باشند، اما تعریف اختلال سوءمصرف غذا شامل هوس، علائم محرومیت و ادامه‌ی مصرف با وجود پیامدهای منفی نیز می‌شود .

منتقدان تحقیق معتقدند كه انسان نمی‌تواند به ضروریات زنده‌ماندن معتاد شود. علاوه بر این، علم نیكوتین سیگار و اتانول نوشیدنی‌های الكلی را به عنوان موادی كه افراد را درگیر خود نگه می‌دارد تشخیص می‌دهد، اما هیچ معادل صریحی برای غذا وجود ندارد .

محققان می‌گویند اثبات وجود مواد مغذی در غذا كه مستقیماً باعث اعتیاد بشود، بسیار دشوار است.بااین‌حال برخی از محققان استدلال می‌كنند كه غذاهای فرآوری شده با غذای اجداد ما بسیار متفاوت است. غذاهایی كه مقدار چربی و كربوهیدرات‌ بسیار بالایی دارند، به نسبت یكسان در طبیعت موجود نیستند .

این مواد غذایی توسط دانشمندان علوم غذایی در آزمایشگاه‌ها طراحی شده‌اند تا به شكل خاصی هوس‌انگیز به نظر برسند. به عنوان مثال، مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۱ نشان داد كه افراد مبتلا به اختلال پرخوری بیش از حد از غذاهای فرآوری شده استفاده می‌كنند .

دانشمندان استدلال می‌كنند كه نكته‌ی مهم، مقدار و سرعت جذب یك ماده است. به عنوان مثال مردم اتانول را خالص مصرف نمی‌كنند؛ در عوض آن‌ها شراب یا آبجو می‌نوشند كه ماده‌ی اعتیاد‌آور كمی دارد. به همین ترتیب، انسان از خوردن یك قاشق ساكارُز خالص لذت نمی‌برد .

حتی نیكوتین هم با مواد دیگری تركیب می‌شود و در سیگار دوز مشخصی دارد. این ماده به طور طبیعی در بادمجان و گوجه‌فرنگی نیز وجود دارد، اما كسی با خوردن سبزیجات معتاد نمی‌شود.میان‌وعده‌های فرآوری‌شده اغلب حاوی شكر و چربی هستند؛ این تركیب می‌تواند چنین غذاهایی را اعتیادآورتر كند .

مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ نشان داد كه در مقایسه با غذاهای حاوی چربی یا یك نوع كربوهیدرات، غذاهایی با كالری یكسان كه از تركیب هر دو ماده ساخته شده‌اند در فعال‌سازی جسم مخطط، بخشی از سامانه‌ی پاداش مغز كه باعث اعتیاد می‌شود، بسیار كارآمدتر عمل می‌كنند .

در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳، محققان ۸۲ نفر را به‌طور تصادفی انتخاب كردند تا به مدت هشت هفته از ماست‌های پرچرب و پرقند یا ماست‌های كم‌چرب و كم‌قند تغذیه كنند. پس از آزمایش دانشمندان متوجه شدند كه ترجیح گروه اول برای خوردن ماست‌های سالم كاهش یافته و الگوهای فعال‌سازی مغز آن‌ها نیز تغییر كرده است .

گروهی كه ماست‌های پرچرب با قند بالا خورده بودند، با نوشیدن میلك‌شیك‌های چرب و شیرین پاسخ بهتری از سامانه‌ی پاداش مغز دریافت كردند. محققان نتیجه گرفتند كه غذاهای فرآوری شده باعث آزاد شدن دوپامین می‌شود و این عملكرد در مغز شبیه به اعتیاد است .

علاوه بر این، هم مواد مخدر و هم غذاهای فرآوری شده می‌توانند در سامانه‌ی پاداش مغز هوس ایجاد كنند. هنگامی كه محققان تصاویر كوكائین را به معتادان و تصاویر دونات را به افراد سالم نشان دادند، منطقه‌ی یكسانی از مغز هر دو گروه فعال شد .

همچنین، علائم محرومیت و شدت ولع افراد نیز با پاسخ عصبی آن‌ها هماهنگ بود. شكلات باعث سرخوشی می‌شود اما بعید است كسی با ترك شیرینی‌ دچار درد شود، با این حال افراد پس از محدود كردن یا قطع مصرف شیرینی علائمی مانند سردرد، تحریك‌پذیری، كاهش انگیزه و توانایی تمركز، و كناره‌گیری اجتماعی را گزارش كرده‌اند .

محققان خاطرنشان می‌كنند كه آثار اعتیاد به غذا با اعتیاد به مواد افیونی كاملاً یكسان نیست و باعث تجربه‌ی حس یكسانی نمی‌شود، اما برای مثال حس نشاط پس از خوردن شكلات با سیگار كشیدن یكسان است. آن‌ها بر اساس شواهد علمی استدلال می‌كنند كه به دلیل اثراتی از جمله پتانسیل تحریك به مصرف اجباری، غذاهای فرآوری شده باید به عنوان اعتیادآور طبقه‌بندی شوند .