دالان گدازه‌ای عظیم در عربستان، سكونتگاه انسان‌های اولیه بود

دالان گدازه‌ای عظیم در عربستان، سكونتگاه انسان‌های اولیه بودعلوم پایه و مهندسیعلمیدوشنبه ۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ - ۲۰:۴۵مطالعه 6 دقیقهغزل امیریتبلیغاتتبلیغاتتبلیغاتباستان‌شناسان می‌گویند دالان گدازه‌ای در صحرای عربستان، در طول دوره‌ای هفت هزار ساله محل تجمع و استراحت انسان‌ها و دام‌ها در مسیر مهاجرت بوده است .

تبلیغاتوقتی انسان‌های باستانی در مسیر مهاجرت خود به شبه‌جزیره عربستان رسیدند، با دنیایی از ماگما روبه‌رو شدند. باریكه‌های ماگما از آتشفشان‌ها فوران كرده و چشم‌اندازی از دهانه‌ها و جریان‌های گدازه‌ای تثبیت‌شده را بر جای گذاشته بودند .

بسیاری از این میدان‌های آتشفشانی با ظاهر فرازمینی، با بقایای باستان‌شناسی (از سكونتگاه‌های كوچك گرفته تا سازه‌های عظیم حیوانی) آراسته شده‌اند و قدمت برخی از آن‌ها به هزاران سال پیش می‌رسد.اطلاعات اندكی از هویت و سبك زندگی این انسان‌های باستانی در دسترس است .

اما مطالعه‌ای كه به تازگی در مجله‌ی پلاس وان منتشر شده است، برای اولین بار از شواهدی رونمایی می‌كند كه نشان می‌دهد دالان گدازه‌ای در بیابان عربی، روزی توسط انسان‌های باستانی اشغال شده بود. باستان‌شناسان در حفاری محوطه‌ای باستانی در دشت آتشفشانی «حره خیبر» در شمال غربی عربستان سعودی، این دالان گدازه‌ را كشف كردند .

دالان گدازه راهرویی توخالی، باریك و زیرزمینی است كه به طور طبیعی توسط جریان گدازه‌ی آتشفشان تشكیل می‌شود. وقتی آتشفشانی فوران می‌كند، رودخانه‌هایی از گدازه جاری می‌شود و هنگامی كه سطح رودخانه‌ی گدازه سرد و جامد می‌شود، سنگ‌های مذاب و داغ در زیر سطح به جریان می‌افتند .

در نهایت، گدازه‌ی داغ از لوله‌ی تشكیل‌شده بین سطح جامد و زمین خارج می‌شود و تونلی را در پشت سرش به جای می‌گذارد.ام جیرسان در شرایط اقلیمی متغیر و اغلب غیرعادی بیابان، پناهگاه خیلی خوبی برای انسان‌ها و دام‌هایشان بوددالان گدازه‌ی بیابان عربستان كه «ام جیرسان» نام دارد، اولین نمونه‌ی كشف‌شده در عربستان سعودی است .

باستان‌شناسان در این دالان قطعاتی از ابزار سنگی، بقایای حیوانات و استخوان‌های انسانی را كشف كردند و قدیمی‌ترین بقایای انسانی، نزدیك به هفت هزار سال قدمت دارد.متیو استوارت، دیرین‌شناس از دانشگاه گریفیث استرالیا و یكی از نویسندگان مطالعه، به نیویورك‌تایمز گفت: «نمونه‌ی كشف‌شده اولین شواهد روشنی است كه نشان می‌دهد این غارها توسط انسان اشغال شده بود .

»تیم باستان‌شناسان در حال كاوش دالان گدازه‌ی ام جیرسان در دشت آتشفشانی حره خیبر، بیابان عربی، عربستان سعودی.پروژه عربستان سبزحفاری در نزدیكی ورودی یكی از غارهای ام جیرسان انجام شد و تیم در این حفاری بیش از ۶۰۰ استخوان حیوان، بقایای انسانی و ۴۴ قطعه ابزار سنگی كشف كردند .

قدیمی‌ترین ابزار سنگی كشف‌شده حدود ده هزار سال و قدیمی‌ترین استخوان انسان حدود هفت هزار سال قدمت دارند.طول تونل‌های ام جیرسان در مجموع حدود ۱۵۰۰ متر است و تاكنون فقط بخش كوچكی از آن‌ها بررسی شده است. محققان معتقدند غارهای آتشفشانی به جای اینكه به عنوان زیستگاهی دائمی برای انسان‌های اولیه عمل كنند، احتمالاً فقط ایستگاه‌های بین راهی در مسیر كوچ میان واحه‌ها بودند .

یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد كه گله‌داران برای هزاران سال از واحه‌ای به واحه‌ی دیگر، در مسیرهای مشابه سفر می‌كردند.قدیمی‌ترین استخوان انسان در ام جیرسان هفت هزار سال قدمت دارداستوارت می‌گوید ام جیرسان در شرایط اقلیمی متغیر و اغلب غیرعادی بیابان، پناهگاه خیلی خوبی برای انسان‌ها و دام‌هایشان بود .

شواهد فسیلی نیز تأیید می‌كند كه مردم در مسیر مهاجرت، از غارها به عنوان مكانی برای استراحت و پناه دادن به گله‌های خود استفاده می‌كردند. چشم‌انداز سطح زمین در بیابان عربی، داغ، خشك و مسطح است. اما وقتی كه در دالان گدازه هستید، شرایط عوض می‌شود و هوا بسیار خنك‌تر از سطح زمین است .

به همین دلیل، این مكان سرپناه بسیار مناسبی برای انسان‌های باستانی بود.استوارت می‌افزاید در سرتاسر عربستان هزاران غار آتشفشانی مانند ام جیرسان وجود دارد، اما مطالعه‌ی جدید با كشف بقایای باستان‌شناسی در این غارها، نویدبخش درك تازه‌ای از مهاجرت انسان‌های اولیه است .

شبه‌جزیره عربستان برای صدها هزار سال مسیر مهاجرت و محل سكونت انسان‌ها بوده است. دانشمندان در بررسی‌های گسترده‌ی سال‌های اخیر، میلیون‌ها ساختار باستانی، مانند آتشگاه‌های كنار دریاچه و سازه‌هایی مانند مقبره‌ها و مكان‌های آیینی را شناسایی كرده‌اند كه این انسان‌ها از خود باقی گذاشته‌اند .

قدمت بسیاری از آن‌ها به زمانی برمی‌گردد كه استفاده از ابزارهای سنگی مرسوم بود.البته زمان و ماهیت اشغال منطقه هنوز به خوبی درك نشده است، زیرا گرما و بادهای شدید بیابان، استخوان‌ها و سایر مواد آلی را تخریب می‌كند .

اما زمین‌شناسان عربستانی پس از نقشه‌برداری جامع دالان‌های گدازه‌ی كشورشان، به وجود بقایای باستان‌شناسی اشاره كردند و باور داشتند كه این غارها ممكن است مواد حساس را بهتر حفظ كنند.محوطه‌ی حفاری در نزدیكی ورودی غارحفاری محوطه‌ای به مساحت یك متر مربع در نزدیكی ورودی غارحفاری محوطه‌ای به مساحت یك متر مربع در نزدیكی ورودی غاردر سال ۲۰۱۹، تیم دكتر استوارت برای صحت‌سنجی فرضیه به ام جیرسان سفر كرد و برای اولین بار دست به كاوش دالان گدازه‌ای در شبه‌جزیره عربستان زد .

مطالعه‌ای قبلی كه بر اساس همین كاوش انجام شد، نشان داد كه كفتارها از دالان به عنوان لانه استفاده می‌كردند و بقایایی از پرندگان، خرگوش، آهو و شتر (احتمالاً طعمه) از خود به جای گذاشته بودند. دو جمجمه‌ی انسان نیز در دالان كشف شد .

مطالعه‌ی جدید تیم، شواهد بسیاری از اقامت انسان در نقاط دیگر غار را آشكار می‌كند: تكه‌های سنگ ابسیدین یا شیشه‌ی آتشفشانی (سنگ‌های تیزی كه برای ساخت ابزار به كار می‌روند)، بقایای انسانی دیگر و تعداد بسیار زیادی از استخوان‌های حیوانات .

محققان با استفاده از تكنیك‌های مختلف تاریخ‌گذاری، نشان دادند كه انسان‌ها در طول دوره‌ای حداقل هفت هزار ساله و تا همین قرن‌های اخیر، به طور متناوب در ام جیرسان سكونت داشتند.بیشتر بخوانیددیگر گهواره بشریت؛ عربستان چگونه تكامل انسان را شكل داد؟17 شهریور 00مطالعه '13كشف سنگ‌نگاره‌های اسرارآمیز شترهای باستانی در صحرای عربستان13 مهر 02مطالعه '3همچنین، هنر سنگ‌نگاری كه در صخره‌های ورودی دالان كشف شد، نشان می‌دهد كه این انسان‌ها به دام‌داری مشغول بودند و از حیوانات نگهداری می‌كردند .

تعدادی از ۱۶ سنگ‌نگاری دالان، مردم را به همراه گاو، گوسفند، بز و گاهی با همراهی سگ‌ها، در حال گله‌داری نشان می‌دهد. دیگر طرح‌ها افرادی را نشان می‌دهند كه در حال شكار آهو و بز كوهی هستند.هشت نما از حیوانات شناسایی‌شده در سنگ‌نگاری‌های ام جیرسان: (A) گوسفند (B) بز و دو مجسمه‌ی چوبی (C) گاو شاخ بلند (D) بزكوهی با شاخ‌ .

عكاس: متیو استوارت / پلاس وانشواهد موجود تصویر واضحی از گذشته را به تصویر می‌كشد، اما بسیاری از دالان‌های گدازه همچنان كاوش و مطالعه نشده‌اند. تصاویر شگفت‌انگیز و ماجراهای تماشایی بسیاری احتمالاً همچنان ناشناخته باقی مانده‌اند .

مایكل پتراگلیا از دانشگاه گریفیث و یكی از نویسندگان مطالعه‌ی جدید، می‌گوید: «واضح است كه دالان‌های گدازه‌ی عربستان سعودی، روش جدیدی را برای كندوكاو زمان و فضا عرضه می‌كنند.» هر كدام از این دالان‌ها می‌تواند پنجره‌ای بازنشده به روی زندگی اجداد بشر باشد .