قرص‌های خواب فرآیند پاكسازی مواد زائد مغز را مختل می‌كنند

قرص‌های خواب فرآیند پاكسازی مواد زائد مغز را مختل می‌كنندپزشكی و سلامتعلمیسه‌شنبه ۲۵ دی ۱۴۰۳ - ۲۱:۵۰مطالعه 4 دقیقهآنیتا طاهرانپورتبلیغاتمشاهده همه ویدئو‌هاتبلیغاتتبلیغاتمطالعه‌ی جدیدی روی موش ها نشان می‌دهد كه قرص‌های خواب آور مثل زولپیدم (آمبین) ممكن است توانایی مغز برای «پاكسازی» خود در طول خواب را مختل كنند .

تبلیغاتوقتی شب‌ها می‌خوابیم، مغز ما مشغول تعمیر و نگهداری است. سیستم گلیمفاتیك یا مكانیسم دفع مواد زائد مغز، مایع مغزی نخاعی اضافی حاوی پروتئین‌های مضر را دفع می‌كند و اگر مایع دفع نشود،‌ پروتئین‌ها به آرامی در مغز تجمع می‌یابند .

تجمع این پروتئین‌ها با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌هایی مثل آلزایمر مرتبط است.دانشمندان اكنون در مقاله‌ی جدیدی كه در مجله‌ی Cell منتشر شده است، در حال نزدیك‌تر شدن به كشف این موضوع هستند كه چگونه سیستم گلیمفاتیك می‌داند چه زمانی باید شروع به فعالیت كند .

آن‌ها فهمیدند كلید فعال‌شدن سیستم، نوراپی نفرین، انتقال دهنده‌ی عصبی مغز است.سیستم گلیمفاتیك توسط مایكن ندرگارد، عصب‌شناس دانماركی و یكی از نویسندگان مقاله‌ی جدید، در سال ۲۰۱۲ كشف شد. ندرگارد نام سیستم را برای منعكس‌كردن شباهت آن به سیستم لنفاوی و اتكای آن به سلول‌های گلیال مغز، گلیمفاتیك انتخاب كرد .

ندرگارد به پاپیولار ساینس گفت سیستم گلیمفاتیك در دهه گذشته‌ی به‌طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته و مشخص شده كه عملكرد آن برای داشتن مغز سالم، حیاتی است. او گفت:اكنون تقریباً دوهزار مقاله‌ی منتشر‌شده در مورد سیستم گلیمفاتیك وجود دارد كه بسیاری از آن‌ها بر كاربردهای بالینی تمركز دارند .

این مطالعات در مجموع نشان می‌دهد كه پیری و تقریباً تمام بیماری‌های عصبی با كاهش جریان گلیمفاتیك مرتبط هستند.در طول خواب با حركت آرام چشم (NREM)، در هر دقیقه یا كمی بیشتر، مغز موجی از نوراپی‌نفرین آزاد می‌كند؛ هورمونی كه یكی از اصلی‌ترین انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز است .

نوراپی‌نفرین تنگ‌كننده‌ی قوی رگ‌ها است كه باعث باریك‌شدن عروق خونی می‌شود و هر موج آن، انقباض‌هایی در شریان‌هایی كه خون را به مغز می‌رسانند ایجاد می‌كند. سپس، شریان‌ها به‌آرامی گشاد می‌شوند تا موج بعدی نوراپی‌نفرین فرا برسد .

مصرف قرص‌های خواب آور ممكن است كیفیت خواب فرد را كاهش و خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهندندرگارد توضیح می‌دهد كه این انقباض‌ها و گشاد‌شدن‌های ریتمیك، جریان و حركتی شبیه به پمپاژ ایجاد می‌كنند. او گفت: «این انقباض و گشاد‌شدن‌ها نوسانی هستند كه جریان گلیمفاتیك را به حركت درمی‌آورند .

» موج‌های نوسانی نوراپی‌نفرین كه این انقباض‌های شریانی را ایجاد می‌كنند، برای عملكرد سیستم گلیمفاتیك حیاتی هستند.نوراپی‌نفرین به عنوان یكی از اصلی‌ترین انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز، عملكردهای زیادی دارد و دسته‌های مختلفی از داروها با تغییر میزان آزادسازی و بازجذب آن، اثر خود را می‌گذارند و عمل می‌كنند .

برای مثال، برخی داروها، مانند SNRI-ها (مهاركننده‌های بازجذب سروتونین–نوراپی‌نفرین)، بازجذب نوراپی‌نفرین را در مغز مهار می‌كنند و باعث افزایش سطح آن می‌شوند كه می‌تواند به بهبود علائم افسردگی كمك كند. بتابلاكرها نیز كه معمولاً برای مشكلات قلبی و فشار خون تجویز می‌شوند، با مسدود‌كردن گیرنده‌های نوراپی‌نفرین عمل می‌كنند و اثرات آن را در بدن كاهش می‌دهند .

همچنین داروهای دیگری وجود دارند كه به‌طور مستقیم روی سیستم نوراپی‌نفرین هدف‌گذاری نشده‌اند؛ اما به هر حال روی آن تأثیر می‌گذارند. متأسفانه داروهای خواب در همین دسته قرار می‌گیرند. مطالعه‌ی جدید بررسی می‌كند كه چگونه یكی از داروهای رایج خواب، به نام زولپیدم (Zolpidem) كه با نام تجاری آمبین (Ambien) شناخته می‌شود، بر فعالیت و عملكرد سیستم گلیمفاتیك تأثیر می‌گذارد .

محققان برای بررسی تاثیر خواب‌آور رایج بر سیستم گلیمفاتیك دو گروه از موش‌ها را مقایسه كردند كه به یكی از گروه‌ها زولپیدم داده شد. تیم تحقیقاتی دریافت كه در موش‌هایی كه زولپیدم مصرف كرده بودند، آزادسازی نوراپی‌نفرین و در نتیجه عملكرد سیستم گلیمفاتیك به‌طور قابل‌توجهی سركوب شده بود .

اوج میزان نوراپی‌نفرین در مغز موش‌های دریافت‌كننده‌ی زولپیدم حدود ۵۰ درصد كمتر از گروه كنترل و انقباض‌های شریانی نیز كمتر مشخص بود.بیشتر بخوانیدهمه انواع خواب منجر به پاكسازی مغز نمی‌شود12 اسفند 97مطالعه '4آیا مصرف ملاتونین گزینه مناسبی برای درمان بی‌خوابی است؟4 فروردین 01مطالعه '4یافته بحث‌برانگیز پژوهشگران: خواب به پاكسازی مغز كمكی نمی‌كند9 خرداد 03مطالعه '4مطالعه‌ نتیجه‌گیری می‌كند كه حداقل در موش‌ها، زولپیدم «با ساختار طبیعی خواب تداخل دارد و جریان گلیمفاتیك را سركوب می‌كند .

» ندرگارد می‌گوید احتمالاً همین وضعیت برای سایر داروهای خواب نیز صدق می‌كند، چراكه در نهایت همه آن‌ها با سركوب فعالیت عصبی در سراسر مغز عمل می‌كنند. این سركوب شامل نورون‌های آزادكننده‌ی نوراپی‌نفرین نیز می‌شود .

یافته‌ی پژوهشگران نشان می‌دهد كه داروهای خواب ممكن است به‌طور ناخواسته در روش طبیعی مغز برای پاكسازی مواد زائد خطرناك اختلال ایجاد كنند.مشكل تداخل در روند پاكسازی مواد زائد مغز ممكن است از عوارض سایر داروها‌ی دیگر نیز باشد .

ندرگارد می‌گوید به‌عنوان مثال، به نظر می‌رسد كه SNRI‌-ها مكانیسم نوسانی را مهار می‌كنند. تیم تحقیقاتی ندرگارد مطالعه‌ی دیگری را انجام داد كه در آن داروی SNRI دزیپرامین به موش‌ها داده شد و عملاً نوسانات را از بین برد .

شاید بهتر باشد قرص‌های خواب‌آور جدیدی ساخته شوند كه سیستم گلیمفاتیك را از مسیر خارج نكندنتایج مطالعات نكته‌ای مهم در مورد سیستم گلیمفاتیك را نشان می‌دهد: مغز به‌طور مداوم و همیشگی به آزادكردن نوراپی‌نفرین ادامه نمی‌دهد .

اگر سطح كلی نوراپی‌نفرین بالا باشد و نورون‌های آزادكننده‌ی آن سیگنالی برای آزادسازی بیشتر دریافت كنند، میزان آزادسازی نوراپی‌نفرین از نورون‌ها كاهش می‌یابد. به‌عبارت دیگر، مغز سعی می‌كند تعادل را حفظ كند .

SNRI-ها با مهار بازجذب نوراپی‌نفرین به افزایش كلی سطح آن در مغز منجر می‌شوند. این بدان معناست كه وقتی سیستم گلیمفاتیك در طول خواب شروع به فعال‌شدن می‌كند، فضای كمتری برای كار دارد و امواج نوراپی‌نفرینی كه با فعال‌شدن سیستم گلیمفاتیك آزاد می‌شوند، نسبتاً كوچك هستند .

همان‌طور كه ندرگارد تاكید می‌كند، «این نوسانات [در سطح نوراپی نفرین] است كه اهمیت دارند.»هنوز چیزهای زیادی درباره‌ی سیستم گلیمفاتیك باید كشف شود، اما یكی از اولویت‌ها باید اطمینان از این باشد كه عملكرد این سیستم با داروهایی كه برای كمك به خواب مصرف می‌كنیم، مختل نشود .

ندرگارد پیشنهاد می‌دهد كه تحقیقات آینده در این زمینه می‌تواند روی داروهای خوابی تمركز كند كه مكانیزمی پیچیده‌تر از سركوب كلی فعالیت عصبی داشته باشند. او می‌گوید رویكرد بهتر این است كه راه‌هایی پیدا كنیم كه نوسانات نوراپی‌نفرین را حفظ كنند، به افراد كمك كنند بخوابند و در عین حال «خواب ترمیمی را از دیدگاه گلیمفاتیك تقویت كنند .