فقدان گروه خونی متنوع احتمالاً در انقراض نئاندرتال‌ها نقش داشت

فقدان گروه خونی متنوع احتمالاً در انقراض نئاندرتال‌ها نقش داشتعلوم پایه و مهندسیعلمیسه‌شنبه ۹ بهمن ۱۴۰۳ - ۲۳:۵۵مطالعه 3 دقیقهغزل امیریتبلیغاتمشاهده همه ویدئو‌هاتبلیغاتتبلیغاتآمیزش نئاندرتال‌ها با انسان خردمند در فلات ایران، احتمالاً به ناسازگاری خونی و بیماری‌های كشنده‌ی نوزادان و در نتیجه، انقراض این گونه منجر شده است .

تبلیغاتبه نظر می‌رسد با آغاز سفر انسان‌های نوین از آفریقا، گلبول‌های قرمز خون آن‌ها نیز دستخوش دگرگونی سریع و حیاتی شد و این تغییر احتمالاً نقش مهمی در بقای آن‌ها در محیط‌های جدید ایفا كرد. اما سازگاری زیستی احتمالاً آثار پیش‌بینی‌نشده‌ای بر نئاندرتال‌ها داشت و حتی به كاهش جمعیت و در نهایت، انقراض آن‌ها منجر شد .

مطالعه‌ای جدید، با توالی‌یابی ژنوم انسان‌هایی كه بین ۱۲۰ هزار تا ۲۰ هزار سال پیش زندگی می‌كردند، به كشف جالبی دست یافته است: نئاندرتال‌ها دارای نوعی گروه خونی بسیار نادر بودند كه ممكن بود برای نوزادانشان كشنده باشد .

گروه‌های خونی انسان‌ها با موادی به نام آنتی‌ژن تعیین می‌شود؛ تركیباتی شامل پروتئین‌ها و قندها كه روی سطح گلبول‌های قرمز قرار دارند. سیستم گروه‌بندی ای‌بی‌او (ABO) كه خون را به دسته‌های A و B و O و AB تقسیم می‌كند، احتمالاً برای بسیاری از افراد آشنا است .

آنتی‌ژن‌ها توسط سیستم ایمنی بدن به‌عنوان بخشی از خود بدن شناسایی می‌شوند، اما اگر فردی با گروه خونی B، خون فردی با گروه خونی A را دریافت كند، سیستم ایمنی او این آنتی‌ژن‌ها را به‌عنوان عامل بیگانه شناسایی و به آن‌ها حمله می‌كند .

عامل دیگری كه در گروه‌بندی خون اهمیت دارد، عامل اِرهاش (Rh) یا فاكتور رزوس است كه مثبت یا منفی بودن گروه خونی را نشان می‌دهد. امروزه، شناسایی دقیق این تركیبات برای انجام موفقیت‌آمیز انتقال خون ضروری است .

ناسازگاری ارهاش احتمالا یكی از عوامل كاهش جمعیت نئاندرتال‌ها و انقراض آن‌ها بودبا‌این‌حال، پیچیدگی گلبول‌های قرمز فراتر از سیستم‌های شناخته‌شده است. در سطح این سلول‌ها، صدها آنتی‌ژن دیگر نیز وجود دارد كه كمتر شناخته شده‌اند .

علاوه‌براین، ساختار داخلی گلبول‌های قرمز نیز تفاوت‌هایی را نشان می‌دهد كه از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. در مطالعه‌ی جدید، گروهی از پژوهشگران دانشگاه اكس‌مارسی در فرانسه با بررسی ژنوم‌های باستانی، تلاش كردند تا تاریخچه‌ی تكاملی نئاندرتال‌ها، دنیسوواها و انسان‌های نوین را بهتر درك كنند .

استفن مزی‌یر، جمعیت‌شناس ژنتیكی و نویسنده‌ی اصلی مطالعه، در گفت‌و‌گو با لایوساینس بیان كرد: «نئاندرتال‌ها گروه خونی ارهاش داشتند كه در میان انسان‌های نوین بسیار نادر است.» این نوع خاص از ارهاش كه به نوعی آنتی‌ژن به‌نام اِرهاش‌دی (RhD) مربوط می‌شود، با گروه‌های خونی دنیسوواها و انسان‌های خردمند اولیه سازگار نبود .

مزی‌یر ادامه می‌دهد: «در صورت آمیزش زن نئاندرتال با مردی از گونه‌های انسان خردمند یا دنیسووا، احتمال وقوع بیماری همولیتیك نوزاد بسیار بالا بود.» این بیماری می‌تواند به زردی، كم‌خونی شدید، آسیب مغزی یا حتی مرگ نوزاد منجر شود .

او معتقد است كه ناسازگاری ارهاش می‌توانسته یكی از عوامل كاهش جمعیت نئاندرتال‌ها و در نهایت، انقراض آن‌ها باشد.امروزه، هنوز به‌طور كامل مشخص نیست كه چرا بیشتر انسان‌های نوین آنتی‌ژن ارهاش دارند و برخی فاقد آن هستند .

اما در صورت بارداری فرد ارهاش منفی با جنین ارهاش مثبت، ناسازگاری ارهاش رخ می‌دهد. در چنین شرایطی، سیستم ایمنی زن باردار ممكن است گلبول‌های قرمز جنین را به‌عنوان عامل مهاجم شناسایی و به آن‌ها حمله كند. نتیجه‌ی این واكنش می‌تواند بیماری همولیتیك نوزاد باشد .

در حال حاضر، مشكل ناسازگاری ارهاش با تزریق آنتی‌بادی‌های خاص پیش از زایمان پیشگیری می‌شود. اما حدود ۱۰۰ هزار سال پیش، چنین راهكاری وجود نداشت و این ناسازگاری می‌توانست پیامدهای مرگباری داشته باشد.بیشتر بخوانیدنئاندرتال‌ها و انسان‌های امروزی در كوه‌های زاگرس ایران با یكدیگر آمیزش كردند15 مهر 03مطالعه '3انزوای اجتماعی نئاندرتال‌ها ممكن است انقراض آن‌ها را تسریع كرده باشد27 شهریور 03مطالعه '4پژوهشگران همچنین دریافتند كه واریانت‌های ژنی ارهاش كه امروزه در بسیاری از انسان‌ها دیده می‌شود، از اجداد اولیه‌ی انسان خردمند به ارث رسیده است .

به نظر می‌رسد این واریانت‌ها پس از خروج از آفریقا و احتمالاً در دوران سكونت در فلات ایران تكامل یافته باشند. اما در مقابل، نئاندرتال‌ها واریانت‌هایی داشتند كه فقط با یكدیگر سازگار بودند و در طول ۸۰ هزار سال، تقریباً هیچ تغییری نكردند .

بدین ترتیب، انزوای ژنتیكی می‌تواند توضیح دهد كه چرا گلبول‌های قرمز نئاندرتال‌ها در طول زمان تنوع چندانی نداشتند. اما همچنان پرسشی اساسی باقی می‌ماند: چرا گلبول‌های قرمز انسان‌های خردمند اولیه در مدت زمانی نسبتاً كوتاه، یعنی حدود ۱۵ هزار سال، این‌قدر تنوع یافت؟مزی‌یر پاسخ می‌دهد: «اولین حدس من این بود كه افزایش جمعیت، عامل تغییر بوده است .

احتمالاً محیط‌های جدید اوراسیا نیز به حفظ این تنوع در طول نسل‌ها كمك كرده‌اند.»مزی‌یر همچنین اشاره می‌كند كه یافته‌های پژوهش با مطالعات باستان‌شناسی و ژنتیكی همخوانی دارد. بر اساس شواهد، بین ۷۰ هزار تا ۴۵ هزار سال پیش، شجره‌های ژنتیكی جدیدی در فلات ایران پدیدار شد و صنایع ابزارسازی سنگی نیز پیشرفت چشمگیری داشت .

در مقابل، نبودن تنوع در گلبول‌های قرمز نئاندرتال‌ها و دنیسوواها، نشان‌دهنده‌ی آمیزش‌های درون‌گروهی و كاهش جمعیت آن‌هاست كه در نهایت، احتمالاً به انقراض این گروه‌ها منجر شد.یافته‌های مطالعه در نشریه‌ی ساینتیفیك ریپورتس منتشر شده است .