آیا جنوبگان هیچ‌گاه عاری از یخ بوده است؟
تقریباً كل جنوبگان توسط صفحه‌ای چند كیلومتری از یخ پوشیده شده است.
آیا جنوبگان هیچ‌گاه عاری از یخ بوده است؟انرژی و محیط زیستعلمیپنج‌شنبه ۲۹ شهریور ۱۴۰۳ - ۱۹:۱۵مطالعه 3 دقیقهغزل امیریتبلیغاتتبلیغاتتبلیغاتتقریباً كل جنوبگان توسط صفحه‌ای چند كیلومتری از یخ پوشیده شده است .
اما آیا همیشه چنین بوده؟ چه زمانی سردترین قاره زمین برای آخرین بار بدون یخ بود؟تبلیغاتقاره‌ی جنوبگان تقریباً به‌طور كامل با یخ پوشیده شده است. جنوبگان سردترین و بادخیزترین نقطه در زمین است و برخلاف دیگر قاره‌ها، هیچ كشور یا شهری در آن وجود ندارد .
این قاره از نظر وسعت چهار برابر بزرگ‌تر از ایالات متحده است و به دلیل سرمای شدید، تقریباً هیچ انسانی به‌طور دائم در آن زندگی نمی‌كند، اما دانشمندان برای پژوهش در این قاره مستقر هستند.با وجود اینكه امروزه تمام سطح قطب جنوب جغرافیایی زمین یخ‌زده است، روزی این قاره بدون یخ و گرم‌تر بود .
اما جنوبگان چه زمانی برای آخرین بار عاری از یخ بوده است؟می‌شود گفت كه كلاهك یخی جنوبگان در مقیاس زمین‌شناسی، نسبتاً به‌تازگی شكل گرفته است. اریك ولف، دیرین‌اقلیم‌شناس از دانشگاه كمبریج، به لایوساینس می‌گوید: «احتمالاً بیشتر پژوهشگران معتقدند كه حدود ۳۴ میلیون سال پیش، یخچال‌ها برای اولین بار در جنوبگان شكل گرفتند .
پیش از آن، بیشتر منطقه احتمالاً به شمال كانادای امروزی شباهت داشت؛ یعنی از توندرا و جنگل‌های مخروطی پوشیده شده بود.»جنوبگان ۳۴ میلیون سال پیش شبیه شمال كانادای امروزی بوددمای جهانی، یكی از عوامل كلیدی در شكل‌گیری پوشش یخی جنوبگان است .
حدود ۵۰ میلیون سال پیش، دمای زمین حدود ۱۴ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از امروز بود، اما این دما در طی ۱۶ میلیون سال بعد به تدریج كاهش یافت. تا ۳۴ میلیون سال پیش، یعنی در مرز دوره‌های ائوسن و الیگوسن، دما به حدود ۸ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از امروز رسیده بود .
اما چه عواملی در كاهش دما دخیل بودند؟ آیا همین میزان كاهش دما برای تشكیل یخچال‌ها كافی بود؟ولف می‌گوید: «دو عامل وجود دارد كه احتمالاً هر دو در تشكیل یخچال‌ها نقش داشتند. یكی از عوامل، تغییر در غلظت كربن دی‌اكسید در جو بوده و دیگری، حركات قاره‌ها و به‌ویژه، بازشدن گذرگاه دریك است .
» این آبراه عمیق با عرض هزار كیلومتر، میان آمریكای جنوبی و جنوبگان قرار دارد و اقیانوس اطلس جنوبی را به اقیانوس آرام جنوبی متصل می‌كند.هر چقدر كه مقدار كربن دی‌اكسید در جو بیشتر باشد، گرمای بیشتری در زمین به دام می‌افتد و سیاره گرم‌تر می‌شود .
حدود ۶۰ تا ۵۰ میلیون سال پیش، غلظت كربن دی‌اكسید در جو زمین بسیار بالا بود؛ حدوداً بین هزار تا دو هزار بخش در میلیون. یعنی غلظت كربن دی‌اكسید در جو بین ۲٫۵ تا ۵ برابر بیشتر از سطح امروزی بوده است.تینا فن ده فلیرت، زمین‌شیمی‌دان از امپریال كالج لندن، می‌گوید: «اما می‌دانیم كه در مرز دوره‌های ائوسن و الیگوسن، سطح كربن دی‌اكسید در جو كاهش یافت .
» كاهش كربن دی‌اكسید در جو با سرد‌شدن اقلیم جهانی همراه بود و احتمالاً، باعث شد كه زمین به نقطه‌ی عطفی برسد و یخچال‌ها شكل بگیرند.بیشتر بخوانیدچرا جنوبگان مكانی بیابانی محسوب می‌شود؟28 فروردین 03مطالعه '2آیا انسان‌های ماقبل تاریخ در جنوبگان زندگی كرده بودند؟9 بهمن 02مطالعه '4با این حال، احتمالاً تكتونیك صفحه‌ای نیز عامل دیگری برای خنك‌سازی محلی در جنوبگان بوده است .
ولف می‌گوید: «در آن زمان، آمریكای جنوبی و جنوبگان در نهایت از هم جدا شدند و گذرگاه دریك باز شد.»ولف ادامه می‌دهد: «بازشدن گذرگاه دریك باعث به‌وجود آمدن جریانی اقیانوسی به نام «جریان پیراقطبی جنوبگان» شد؛ یعنی آب به شكل دایره دور جنوبگان حركت می‌كند .
این جریان، جنوبگان را از باقی نقاط دنیا جدا می‌كند و باعث می‌شود كه ورود توده‌های هوای گرم به منطقه سخت‌تر و در نتیجه، هوای جنوبگان نیز سردتر از باقی نقاط شود.»همچنین، تكتونیك صفحه‌ای به طور مستقیم بر سطح كربن دی‌اكسید تأثیر می‌گذارد .
فرسایش سنگ‌ها و فعالیت‌های آتشفشانی، هر دو بخشی از چرخه‌ی كربن هستند. بنابراین، در طی هزاران سال، فرآیندهای زمین‌شناسی می‌توانند تعادل گازها را در جو تغییر دهند.جنوبگان ممكن است دوباره عاری از یخ شوداگرچه هنوز ابهاماتی وجود دارد، محققان به لطف نشانه‌های شیمیایی در رسوبات سنگی، تا حدود زیادی از گذار ۳۴ میلیون سال پیش اطمینان دارند .
اتم‌های اكسیژن در دو شكل وجود دارند: اكسیژن-۱۶ (اكسیژن معمولی) و اكسیژن-۱۸ (اكسیژن سنگین). یخ‌های قاره‌ای دارای مقدار بیشتری از اكسیژن-۱۶ سبك‌تر هستند. بدین معنی كه وقتی یخچال‌ها بزرگ‌تر باشند، اقیانوس‌ها و در نتیجه پوسته‌های موجودات كوچك دریایی، حاوی مقدار بیشتری از اكسیژن-۱۸ سنگین‌تر خواهند بود .
ولف توضیح می‌دهد: «با توجه به ایزوتوپ‌های اكسیژن در پوسته‌های كربناتی موجودات كوچك دریایی در رسوبات اقیانوسی، تغییری در حدود ۳۴ میلیون سال پیش مشاهده می‌شود كه افراد دلیل آن را حركت ایزوتوپ اكسیژن سبك‌تر به سمت قاره جنوبگان تعبیر می‌كنند .
»اما آیا ممكن است جنوبگان دوباره بدون یخ شود؟ فن ده فلیرت می‌گوید قطعاً امكان‌پذیر است. سیاره زمین قبلاً این اتفاق را تجربه كرده و می‌تواند دوباره هم تجربه كند. او می‌افزاید: «اگرچه بعید است كه فعالیت‌های انسانی به ذوب كامل یخچال‌ها منجر شود، مهم است كه با انجام هر آنچه كه در توان داریم، از كاهش یخ‌های جنوبگان جلوگیری كنیم .
منبع : https://www.zoomit.ir/energy-environment/426774-last-time-antarctica-ice-free/